Jakiś czas temu na blogu opowiadałam o tym, jakich słów nie powinno usłyszeć dziecko. Odnosiłam się wtedy w dużej mierze do sposobów, w jaki rodzice potrafią straszyć swoje dzieci, w celu uzyskania pewnego efektu. Dziś jednak chciałabym spojrzeć trochę szerzej na słowa, które wypowiadane są w kierunku małoletnich, ale nie tylko przez rodziców – również przez pozostałe osoby bliskie. Jednak zanim przejdę do meritum, opowiem o tym dlaczego dziecięce emocje są ważne.
Dziecięce emocje są ważne
Z dziecięcymi emocjami jest tak, że charakteryzują się one sześcioma podstawowymi cechami. I gdyby tak przeanalizować zachowanie dziecka w trakcie doświadczania emocji, to bez posiadania specjalistycznej wiedzy – można wyodrębnić cechy charakterystyczne takie, jak: indywidualność, zmienność, intensywność, częstotliwość, charakter przejściowy oraz pokazywanie swoich emocji w zachowaniu.
Bardzo bliskie jest mi podejście dzielące emocje na łatwe oraz trudne w doświadczaniu. I to właśnie przeżywanie tych trudnych emocji jest bardzo istotne i kluczowe w rozwoju dziecka (nie tylko emocjonalnym). Ma to ogromny wpływ na ich postrzeganie siebie oraz poczucie własnej wartości i samooceny. Dlatego tym razem chciałabym opowiedzieć o tym, czego nie powinno się mówić dziecku w kontekście doświadczania emocji.
„Nie masz powodu, żeby płakać.”
„Chłopacy nie płaczą.”
Być może z punktu widzenia rodzica lub osoby dorosłej określona sytuacja nie jest powodem do płaczu, ale dla dziecka już tak. Inna kwestia jest taka, że zdarzają się również takie sytuacje, w których dziecko na większość trudnych emocji reaguje płaczem. Warto pamiętać, że przecież na samym początku to właśnie płacz jest pierwszą formą komunikacji pomiędzy dzieckiem a dorosłym, że „coś jest nie tak”. Swoją drogą niejednokrotnie rodzice małych dzieci zadawali sobie pytania typu o co chodzi?, gdy dziecko nie umiało jeszcze mówić. Dlatego tym bardziej, gdy dziecko potrafi już rozmawiać to warto zadać pytanie np. Dlaczego płaczesz? Czy jest Ci smutno? Czy jesteś zły, ponieważ… ?
„Nic się nie stało.”
„To nie boli – histeryzujesz!”
Umniejszanie tego, co się wydarzyło i negowanie odczuć dziecka powoduje jedynie pojawienie się poczucia niezrozumienia i braku akceptacji dla emocji dziecka. W efekcie dziecko w takiej sytuacji doświadcza więcej trudnych emocji. I pomimo tego, że osoba dorosła znajdująca się w takiej samej sytuacji uważałaby, że faktycznie nic się nie stało i upadek był bezbolesny; tak w przypadku dziecka te odczucia są zupełnie inne. Dlatego tak ważne jest to, aby dać dzieciom przestrzeń na ich emocje i odczucia.
„Nie wypada się złościć.”
„Złość urodzie szkodzi.”
Niestety czasami mam takie poczucie, że złość jest odbierana jako coś złego i niestosownego; a tak naprawdę jest to bardzo cenna informacja. To właśnie dzięki tej emocji człowiek dowiaduje się, że ktoś przekracza jego granice. I tak samo jest z dziećmi. Z tego powodu warto zwrócić uwagę na słowa, które są wypowiadane w ich kierunku. Jeżeli powie się dziecku: powiesz dziecku Bądź grzeczny i nie złość się, to tym samym daje się sygnał, że doświadczanie złości jest czymś niepoprawnym.
Szanujmy dziecięce emocje
Niezależnie od tego jaki podałabym przykład blokowania u dziecka trudnych emocji, kluczowym elementem okazuje się być stwierdzenie, że przekonania i odczucia osoby dorosłej nie są adekwatne do dziecięcych emocji. Pozwólmy najmłodszym doświadczać całego wachlarza emocji, bo każda z nich jest bardzo ważna. I choć każdy cieszy się z tego, że dziecko jest szczęśliwe lub zadowolone – to zgoda na doświadczanie przez dziecko trudnych emocji, pozwala nabyć cenną umiejętność radzenia sobie z trudnymi przeżyciami w dorosłości.
W sytuacji kiedy dziecko doświadcza trudnych emocji często u osób dorosłych pojawia się chęć ukrócenia tego i spowodowania, że dziecko jak za dotknięciem czarodziejskiej różdżki przestanie płakać, krzyczeć, złościć się. Wszystko to niestety zamykamy pod etykietą niegrzeczności – tylko tu należy zadać sobie pytanie co oznacza bycie grzecznym? Czy to po prostu „bez problemowe i najwygodniejsze” dla dorosłego zachowanie dziecka? Czy może jeszcze coś innego?
Każdemu rodzicowi zależy na tym, aby wychować dziecko na silnego, odważnego i empatycznego człowieka, wierzącego w swoje możliwości. W tym celu pozwólmy dzieciom na odczuwanie tych trudnych emocji: nie blokujmy złości, smutku, czy też płaczu. Zamiast tego bądźmy bardziej empatyczni, gdyż dzieci tak samo jak my, miewają gorsze dni. A co wtedy najlepiej zrobić? Powiedzieć najprostszą rzecz: „Widzę, że masz dzisiaj gorszy dzień – czy jest coś, co chciałbyś/lub chciałabyś zrobić?”
