Lęk przed porażką niszczy Twoje marzenia. Co z tym zrobić?

Lęk przed porażką bywa tak paraliżujący, że sięganie po marzenia bywa niemożliwe. Czy bałaś się kiedyś zrobić coś, czego pragnęłaś? Czy powstrzymał Cię przed tym strach, który szeptał w głowie: nie dasz rady, popełnisz błąd, jesteś za słaba, co ludzie powiedzą, gdy nic z tego nie wyjdzie. Jednak lęk przed porażką można oswoić i nie dać sobie odebrać marzeń. Zobacz, jak to zrobić.

Dlaczego pojawia się lęk przed porażką?

Lęk przed porażką może się pojawić wtedy, kiedy nie wierzymy we własne możliwości. Gdy nasze aspiracje są większe niż zaufanie do własnych umiejętności. Postrzegamy siebie jako niewystarczająco dobrych, aby osiągnąć to, czego pragniemy. Żyjemy w przekonaniu, że inni nie popełniają błędów – a my tak.

Blokująca może być też myśl, że: Błędy przekreślają mnie jako osobę lub Mnie się nie uda, Nie damy rady, Jestem za słaba, Nie dość dobra, Nie dość wykształcona.

Nie patrzymy na okoliczności jako okazji do eksperymentowania, a jako zero-jedynkową sytuację, która może zagrozić naszemu poczuciu własnej wartości.

Kolejnym powodem, kiedy paraliżuje nas lęk przed porażką, jest ocena innych osób. Wyobrażamy sobie, co ktoś o nas pomyśli, jeśli nie zrealizujemy swojego planu w 100%.

Porównywanie się z innymi jest naturalne. Jednak, kiedy do głosu dochodzi lęk, często powoduje, że porzucamy to, czego pragniemy.

Opinia współpracowników, rodziny czy nawet obcych osób jest dla nas tak ważna, że rezygnujemy z działania, bo myślimy: Co ludzie powiedzą, jak mi się nie uda. W takim przypadku sprzymierzeńcem lęku jest odwlekanie.

Skąd pojawia się ten lęk?

Wyobraź sobie, że mała dziewczynka lub chłopiec ciągle słyszą: „Nie uda Ci się tam wejść”, „Zostaw, nie nadajesz się do tego”, „Dziewczynki nie potrafią dobrze grać w piłkę, odpuść sobie”. Rodzic, zamiast dopingować swoje dziecko do sprawdzania swoich sił, eksperymentowania – krytykuje je, gani, kiedy próbuje zrobić coś nowego.

Czasami przesadna ostrożność i chęć chronienia dziecka również prowadzi do tego, że w dorosłym życiu będziemy się bać realizować nasze marzenia. W sytuacji kiedy rodzica paraliżuje strach, że dziecko może się przewrócić, dostać niższą ocenę lub nie być najlepsze w grupie – odradza mu udział w przedsięwzięciu. Tak aby uchronić je przed niepowodzeniem. Zabrania jakiegoś działania lub mówi, że syn lub córka nie poradzi sobie bez jego wsparcia, oczywiście – dla jego dobra.

Kiedy dziecko przez całe życie słyszy komentarze, że mu się nie uda albo żeby nie próbowało – zaczyna w to wierzyć. Rodzice są dla niego najważniejsi, są wyrocznią. Jeśli mówią, że nic mu się nie uda albo że inni będą się z niego  śmiać – dzieci w to wierzą.

Każdy z dorosłych ma schowane w głębi siebie takie małe dziecko, które dostało różne komunikaty w dzieciństwie i w nie uwierzyło.

Co wpływa na wykształcenie się lęku przed porażką?

• Krytykowanie w dzieciństwie przez rodziców.
• Brak wiary rodziców i zachęcania do eksperymentowania.
• Porównywanie do innych.
• Bardzo duża presja na odniesienie sukcesu.
• Wpajanie przez rodziców przekonania, że tylko jeśli osiągnie sukces, będzie dla nich ważny.
• Uzależnianie okazywania miłości od osiągnięć.

Lęk przed porażką – jak niszczy marzenia?

Kiedy stajemy przed wyzwaniem, normalną rzeczą jest, że pojawia się obawa, czy sobie z nim poradzimy. Chwila zastanowienia, refleksji, przygotowań – sprawia, że lepiej odpowiadamy na to, co dzieje się w naszym życiu.

Zmiany powodują, że na nowo musimy nauczyć się funkcjonować. Wymagają od nas energii i przystosowania. Jednak, jeśli rezygnujemy ze zrobienia czegoś lub zaangażowania się w aktywność z powodu lęku, jest to dla nas duża strata.

Lęk przed porażką zabiera Ci możliwość doświadczania, sprawdzania i eksperymentowania, w czym jesteś dobry. Utrudnia poznawanie własnych zasobów i osiągania różnie rozumianych sukcesów.

Jest blokadą, która może zaważyć na Twoich związkach, pracy, realizacji marzeń w każdym aspekcie życia.

Jak poradzić sobie z lękiem przed porażką?

Pierwszym krokiem do poradzenia sobie z lękiem przed porażką jest uświadomienie sobie, że to właśnie on nas blokuje przed dokonaniem różnych rzeczy w naszym życiu.

Czasami chronimy siebie i nie chcemy się przyznać, że tak naprawdę boimy się zagadać do obcej osoby, zmienić pracę, wydać książkę, zmienić miejsce zamieszkania, czy nauczyć się nowego programu. Szukamy wymówek i odkładamy na potem. Dlatego przyznanie się przed sobą, że paraliżuje nas lęk, jest punktem wyjścia do zmiany.

Warto też pochylić się nad stwierdzeniem, że błędy wpisane są w rozwój i bez nich nie jest możliwe osiągnięcie czegokolwiek. Obalanie mitu, który pielęgnuje szkoła, że błędy są złe, jest ogromnie uwalniający. Nikt z wielkich tego świata nie osiągnął sukcesu za pierwszym razem. Wystrzelenie rakiety przez Elona Muska, skonstruowanie żarówki przez Edisona czy odkrycie polonu przez Marię Skłodowską-Curie – wymagało tysiąca prób, eksperymentów, a tym samym błędów.

Jeśli bardzo boisz się coś zrobić, choć tego mocno chcesz, przyjmij postawę eksperymentatora. Namów siebie na sprawdzenie jak to będzie. Skoro i tak wiesz, że nie wyjdzie, to pozwól sobie sprawdzić, jak będziesz się wtedy czuć, co się stanie, jak odbiorą to inni. A potem wyciągnij wnioski i spróbuj jeszcze raz. I jeszcze raz. Aż do zrealizowania celu, który jest dla Ciebie ważny.

Uniezależnienie własnej wartości od osiągnięć bywa trudne. Jeśli przez 20–30 lat wierzyliśmy, że jesteśmy coś warci, tylko wtedy, jeśli realizujemy zadania perfekcyjnie. Jednak czas upłynie bez względu na to, czy podejmiesz pracę nad sobą, czy też nie. Lęk nie musi Ci towarzyszyć przez całe życie. Możesz uwierzyć, że jesteś wyjątkowa, wystarczająco dobra i ważna – bez względu na to, czy masz perfekcyjny dom, jesteś managerem w znanej firmie, czy masz na koncie wydaną książkę.

Do uwolnienia się od lęku warto podejść w sposób zorganizowany i postawić na działanie krok po kroku. Obserwacja własnych myśli i wyłapywanie tych, które towarzyszą Ci w czasie odczuwania lęku to etap ich zmiany.

Następnie zobacz, jak wpływają na Twoje zachowanie. Dokładnie opisz, jak czuje się Twoje ciało, jakie przekonania przepływają przez Twój umysł i spróbuj się zatrzymać, kiedy pojawia się lęk. Spójrz na siebie z dystansu.

Pomocne pytania:

• Czy Twoje przekonania są prawdziwe?
• Czy Twoje przekonania są pomocne?
• Czy wspierają Cię w osiągnięciu Twojego celu?

Kolejnym krokiem może być sprawdzenie – co najgorszego może się wydarzyć, kiedy podejmiesz się danego działania? Spisanie czarnych scenariuszy, analiza sytuacji, które wywołują lęk, pozwala go urealnić i pozbawić mocy.

Lęk przed porażką – obawy

Jeśli boisz się lęku przed porażką, wypróbuj powyższe sposoby i sprawdź, jak zdziałają na Ciebie. Kiedy zmagasz się z tak silnym lękiem, który paraliżuje życie i przeszkadza funkcjonować tak jak chcemy, najlepiej przepracować go na psychoterapii. Jedną z najbardziej skutecznych jest psychoterapia poznawczo-behawioralna. Jednak również inne terapie i sposoby wsparcia mogą być skuteczne, np. terapia schematów, terapia skoncentrowana na rozwiązaniach.

Paulina Gaworska-Gawryś
Psycholożka, terapeutka Terapii Skoncentrowanej na Rozwiązaniach, trenerka kompetencji miękkich. Wspiera kobiety w budowaniu silnych relacji z samym sobą i bliskimi, tak aby dbać o siebie i żyć na własnych zasadach. Prowadzi wirtualny gabinet psychologiczny – paulinagaworska.pl