Lęki są to trudne emocje powiązane z przewidywaniem niebezpieczeństwa, które objawiają się zazwyczaj w formie uczucia napięcia, zagrożenia lub niepokoju. Są przeżyciami emocjonalnymi pojawiającymi się najczęściej w okresie dzieciństwa, które mogą wywierać istotny wpływ na rozwój dziecka.
Michael i Marjorie Rutter przeprowadzili badania nad dziecięcym lękiem i stwierdzili, że najwyższy poziom lęku u dzieci pojawia się w wieku 3 lat.
Jednak biorąc pod uwagę wiek dziecka, można wyróżnić cztery główne grupy dziecięcych lęków.
Lęki niemowlęce, które są traktowane jako coś normalnego w rozwoju każdego dziecka. Do tych lęków można zaliczyć m.in. lęk przed rozłąką, hałasami, obcymi osobami, upadkiem lub przewróceniem się, a także nieznanymi przedmiotami. Lęki te pojawiają się w wieku około 2 lat i stopniowo zanikają.
Lęki przedszkolne, które tak samo jak niemowlęce są traktowane jako coś normalnego – jednak mogą być bardzo intensywne. Najsilniejszy lęk przed zwierzętami pojawia się około 3 roku życia. Przed ciemnością około 4-5 lat. Natomiast przed różnego rodzaju stworami trochę później. Rzadko się zdarza, aby takie lęki pojawiały się dopiero w dorosłym życiu.
Lęki niezależne od wieku, do których zalicza się np. lęk przed burzą, wężami lub przed spotkaniem z obcymi ludźmi.
Lęki, które nie są częścią rozwoju (lęki niemowlęce i przedszkolne) i pojawiają się po okresie dzieciństwa. Do tej grupy można zaliczyć różnego rodzaju fobie, np. agorafobię (lęk przed otwartą przestrzenią).
JAK REAGOWAĆ NA DZIECIĘCE LĘKI?
- Nie bagatelizować i nie lekceważyć lęków dziecka.
- Uspokoić dziecko, przytulić lub przenieść uwagę na coś zupełnie innego.
- Porozmawiać, aby zmniejszyć poczucie lęku.
- Okazać zrozumienie i pokazać, że obawy lub lęki dziecka nie mają podstaw. ( Np. że straszne stwory nie istnieją, a pokój, w którym nie jest zapalone światło jest bezpieczny.)
- Nie należy zmuszać dziecka do uspokojenia się, grozić („Jak się nie uspokoisz, to…”), krzyczeć, czy też wymierzać karę.
- W przypadku lęku przed rozstaniem (np. w przedszkolu) najlepiej jest mówić prawdę. Powiedzenie wprost, że dziecko zostanie pod opieką danej osoby i wytłumaczenie jak długo będzie trwała rozłąka pomoże dziecku poradzić sobie z całą sytuacją. Ważne w tej kwestii jest także to, aby dotrzymać słowa i pojawić się w określonym czasie. Dla dziecka jest to sygnał, że rodzic dotrzymuje słowa i można mu ufać.
- Jeżeli dziecko boi się czegoś to nie warto unikać sytuacji, kiedy dziecko będzie miało styczność z tym, co wywołuje u niego lęk, np. psy. W takich sytuacjach dobrze jest delikatnie (nie na siłę!) spróbować dziecko przekonać do konfrontacji z lękiem. Na początku można czytać książeczki o psach. Kolejnym krokiem może być rozmowa. potem o nich rozmawiać, przyglądać się psom na spacerach, aż w końcu pogłaskać jakiegoś czworonoga.
- Unikanie sytuacji, które wzbudzają lęk u dziecka powoduje, że dziecko zaczyna się jeszcze bardziej bać.
Im dziecko jest starsze, tym poczucie lęku powinno być mniejsze. Jednak, gdy dziecięce lęki są na tyle silne, że utrudniają normalne funkcjonowanie – warto skorzystać z pomocy specjalisty, np. psychologa dziecięcego. Dobrze jest zwrócić szczególną uwagę na zachowanie dziecka. Niepokój powinny wywołać takie zachowania jak: unikanie niektórych aktywności z powodu poczucia lęku, moczenie nocne, pojawienie się objawów somatycznych (bóle brzucha, głowy), problemy ze snem.
