Erik Erikson, znany psychoanalityk i psycholog rozwoju człowieka, żyjący w latach 1902 – 1994 uważał, że istnieje osiem faz rozwoju człowieka – zaś w każdej z tych faz znajduje się dominujący konflikt, który wpływa w mniejszy, lub większy sposób na kształtowanie się osobowości każdego człowieka.
OSIEM FAZ ROZWOJU CZŁOWIEKA
Koncepcja Fazowego Modelu Rozwoju E. Eriksona opiera się na założeniu o podmiotowym charakterze rozwoju, wszelkich wpływach kulturowych oraz odpowiedzialności człowieka za własny rozwój. Ponadto w koncepcji istotne znaczenie odgrywają biologiczne czynniki popędowe, a także interakcje społeczne, które wpływają na kształtowanie się tożsamości.
FAZA PIERWSZA: NIEMOWLĘCTWO (0-1 r.ż.)
KRYZYS: UFNOŚĆ vs. BRAK UFNOŚCI
„Jestem tym, co jest mi dane.”
Gdy niemowlę zostaje obdarzone troską, miłością oraz przywiązaniem – dziecko nabiera tendencji do otwierania się na kontakty społeczne i rozwija się poczucie ufności. Jeżeli konflikt pomiędzy ufnością, a brakiem ufności zostanie źle rozwiązany to dziecko będzie wycofywało się z kontaktów społecznych.
FAZA DRUGA: WCZESNE DZIECIŃSTWO (1-3r.ż.)
KRYZYS: AUTONOMIA vs. WSTYD I ZWĄTPIENIE
„Jestem tym, kim chcę być.”
Dziecko dzięki rozwoju swoich zdolności pragnie poznawać swoje otoczenie i wypróbowywać swoje własne możliwości. Nadmiar zakazów, wyręczanie oraz ograniczenie swobody może skutkować utratą zaufania do siebie i własnych sił dziecka. Dziecko dąży do przyjemności jaką dla niego jest doświadczenie wpływu na przedmioty, ludzi oraz zbieg zdarzeń – co skutkuje rozwojem woli i samokontroli.
FAZA TRZECIA: WIEK ZABAWY (3-6 r.ż.)
KRYZYS: INICJATYWA vs. POCZUCIE WINY
„Jestem tym, kim mogę sobie wyobrazić, że będę.”
Jest to okres w życiu dziecka związany z zabawą i aktywnością polegającą na badaniu środowiska oraz dokonywania odkryć. W młodym człowieku rodzi się poczucie inicjatywy jako podstawy dążenia do poczucia ambicji i wyznaczania konkretnych celów. Natomiast porażki prowadzą do poczucia winy, niepokoju i nieumiejętności samodzielnego poruszania się w świecie pełnym rygorów i regulacji.
FAZA CZWARTA: WIEK SZKOLNY (6-12 r.ż.)
KRYZYS: PRODUKTYWNOŚĆ vs. POCZUCIE NIŻSZOŚCI
„Jestem tym, czego się uczę.”
Pojawiają się problemy zarówno z tożsamością, jak i adaptacją społeczną. W tym okresie dziecko chce robić coś naprawdę, a zabawa ustępuje pola prawdziwej rzeczywistości. Dziecko identyfikuje się z zadaniem, uczy się podstaw współdziałania. Zasięg znaczących relacji zostaje rozszerzony o rówieśników i nauczycieli. Ponadto występuje tu dążenie do przyjemności z doświadczania aprobaty społecznej.
FAZA PIĄTA: ADOLESCENCJA (12-20 r.ż.)
KRYZYS: TOŻSAMOŚĆ vs. POMIESZANIE TOŻSAMOŚCI
„Kim jestem?”
Jest to czas kryzysu tożsamości – pomieszanie ról, określanie własnej tożsamości seksualnej, społecznej i zawodowej, wybór ról społecznych, określenie swojej pozycji oraz integrowanie posiadanego już doświadczenia życiowego. Poszukiwanie sensu życia, własnego systemu wartości, skonfrontowania moralności dziecięcej z wymogami moralnymi dorosłych.
FAZA SZÓSTA: WCZESNA DOROSŁOŚĆ (20-35 r.ż.)
KRYZYS: INTYMNOŚĆ vs. IZOLACJA
„Tracę i odkrywam siebie w innym.”
Jest to czas znalezienia własnego miejsca w systemie relacji społecznych, w których człowiek żyje; oraz osiągnięcie tożsamości osobowej. Znalezienie drogi samorealizacji adekwatne do warunków, w jakich się znajduje. Jest to okres w życiu, kiedy człowiek wybiera partnera życiowego oraz integruje doświadczenia z różnych obszarów własnej aktywności. Bliski związek z drugą osobą, partnerstwo seksualne oraz możliwość prokreacji są źródłem zaspokojenia potrzeby intymności i miłości.
FAZA SIÓDMA: DOROSŁOŚĆ (35-60 r.ż.)
KRYZYS: GENERATYWNOŚĆ vs. STAGNACJA
Charakterystyczne dla tego okresu rozwoju to: troska, dawanie i tworzenie również w stosunkach międzyludzkich, które obejmują teraz kilka generacji rodzinnych, bliskich i ważnych dla jednostki. Biegun stagnacji dotyczy tych dorosłych, którzy skupiają się jedynie na sobie, zatrzymując się w rozwoju. Nieakceptowanie swojego wieku, problemów i wyzwań, jakie niesie on ze sobą, odmowa bycia produktywnym i pomocnym dla innych, stwarza niebezpieczeństwo zablokowania rozwoju swojej tożsamości.
FAZA ÓSMA: PÓŹNA DOROSŁOŚĆ (powyżej 60 r.ż.)
KRYZYS: INTEGRACJA vs. ROZPACZ
wobec niebycia.”
Osoby, które pozytywnie rozwiązały swoje poprzednie kryzysy psychospołeczne są w stanie myśleć o swojej przeszłości z godnością, satysfakcją oraz poczuciem spełnienia. Natomiast negatywne rozwiązanie kryzysów wiąże się z myśleniem o swojej przeszłości z rozczarowaniem i przeświadczeniu o poniesionej porażce. W tym okresie człowiek dąży do uporządkowania własnych doświadczeń życiowych, działań spraw oraz rozpoznawania w tym porządku osobistego sensu.
Rozwiązanie poszczególnych konfliktów wynikając z teorii rozwoju człowieka E. Eriksona zajmuje kluczowe miejsce w kształtowaniu się małego człowieka – dlatego tak bardzo ważne jest pozytywne rozwiązanie konfliktów.
